Explained: শিগেলাত সংক্ৰমিত হৈ কেৰেলাত ১৬ বছৰীয়া শিক্ষাৰ্থীৰ মৃত্যু, কি এই শিগেলা বেক্টেৰিয়া? ই কিমান বিপজ্জনক?

চলিত এই সপ্তাহৰ আৰম্ভণিতে কেৰালাৰ এখন ৰেষ্টুৰেণ্টত খাদ্যৰ বিষক্ৰিয়াৰ ফলত এগৰাকী ১৬ বছৰীয়া কিশোৰীৰ মৃত্যু হৈছিল। আন ৪০গৰাকী লোক একেটা খাদ্য গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত সংকটজনক অৱস্থাত কোজিকোড চৰকাৰী চিকিৎসালয়ত চিকিৎসাধীন হৈ আছে।

চিকিৎসকসকলে সদৰী কৰে যে এক বিশেষ প্ৰকাৰৰ লেভাণ্টিন (Levantine) খাদ্য শোৰমা (Shawarma) ভক্ষণৰ ফলত এনে হয় । চিকিৎসকৰ মতে, কুকুৰাৰ শোৰমা খোৱা প্ৰায় ৪০গৰাকী লোক এই বেক্টেৰিয়াৰ দ্বাৰা সংক্ৰমিত হৈছে। এই নিৰ্দিষ্ট বেক্টেৰিয়া শিগেলা বাচি পচা খাদ্যতো পোৱা যায়। দেৱানন্দ নামৰ এগৰাকী ১৬ বছৰীয়া কিশোৰীয়ে ১ মে'ত কেৰালাৰ কাছাৰগোডৰ এখন ৰেষ্টুৰেণ্টত শোৰমা (Shawarma) খাইছিল। তেওঁৰ আন সহপাঠীয়েও এয়া ভক্ষণ কৰিছিল। সকলোৱে এজন এজনকৈ অসুস্থ হৈ পৰে। তেওঁক চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি কৰোৱা হয়। পৰিস্থিতি বেয়া হোৱাৰ লগে লগে দেৱানন্দৰ মৃত্যু হয়।

কোজিকোড চৰকাৰী চিকিৎসালয়ৰ চিকিৎসকসকলে কয় যে ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰোগীসকলৰ শৌচ আৰু তেজৰ নমুনা সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল আৰু পৰীক্ষাৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। তাতেই শিগেলা বেক্টেৰিয়া পোৱা গৈছিল। জিলা স্বাস্থ্য বিষয়া ডাঃ এ ভি ৰামদাসে (Dr. AV Ramdas) কয় যে দেৱানন্দৰ মৃত্যুৰ কাৰণ শিগেলা।

ঘটনাটোৰ পিছত আৰক্ষীয়ে ৰেষ্টুৰেণ্টখনৰ মেনেজাৰসহ তিনিগৰাকী কৰ্মচাৰীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে। তেওঁলোকৰ ভিতৰত সেইদিনা শোৰমা তৈয়াৰ কৰা শ্ৰমিকগৰাকীও আছে। এইটো জনা যায় যে ৰেষ্টুৰেণ্টখনৰ গৰাকী ডুবাইত বাস কৰে। তেওঁকো মাতি পঠোৱা হৈছে। ঘটনাটোৰ দ্বাৰা আদালতো জোকাৰি গৈছিল। কেৰালা উচ্চ ন্যায়ালয়ে বিষয়টো পৰ্যবেক্ষণত ৰাখিছে আৰু বিষয়টোত ৰাজ্য চৰকাৰৰ স্থিতি বিচাৰিছে।

শিগেলা কি ?

সমগ্ৰ বিশ্বতে শিগেলাই আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে। ডায়েৰিয়া বিয়পোৱা এই বেক্টেৰিয়া সাধাৰণ ডায়েৰিয়া বিস্তাৰ কৰা বেক্টেৰিয়াতকৈ বহুত বেছি মাৰাত্মক। এণ্টেৰোবেক্টৰ নামৰ বেক্টেৰিয়াৰ পৰিয়ালৰ সদস্য ই। কিন্তু শিগেলা এণ্টেৰোবেক্টৰ (Enterobacter) পৰিয়ালৰ আন বহুতো সদস্যৰ দৰে নিৰ্দোষ নহয়। ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে, ই অন্ত্ৰৰ সংক্ৰমণ বিয়পাই মানৱ শৰীৰৰ গুৰুতৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। তেওঁৰ জ্বলন্ত প্ৰমাণ হৈছে দেৱানন্দৰ অকাল মৃত্যু।

শিগেলা সংক্ৰমণৰ ফলত কেনেধৰণৰ লক্ষণ দেখা দিব পাৰে? ডায়েৰিয়া হৈছে শিগেলা বীজাণুৰ এটা লক্ষণ। কিয়নো ই খাদ্যৰ সৈতে শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰে আৰু সংক্ৰমণটো পোনপটীয়াকৈ অন্ত্ৰলৈ বিয়পে। এই সংক্ৰমণৰ সৈতে পৰিস্থিতি ভয়ানক হ'ব পাৰে। ৰোগীৰ তেজ ওলাব পাৰে। তীব্ৰ পেটৰ বিষ হ'ব পাৰে আৰু আনকি পেটৰ বিষো হ'ব পাৰে।

কিছুমান ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত জ্বৰ দেখা যায়। শিগেলাৰ সংক্ৰমণৰ স্তৰ যথেষ্ট গুৰুতৰ। এই বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণ মুখ্যতঃ নষ্ট বা পচা খাদ্যৰ পৰা বিয়পে। এজন ব্যক্তি অতি সৰু সংক্ৰমণৰ পৰা গুৰুতৰভাৱে অসুস্থ হ'ব পাৰে। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ৰোগ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু প্ৰতিৰোধ কেন্দ্ৰই (CDC) কয় যে শিগেলা সংক্ৰমণ সহজে বিয়পিব পাৰে। মানুহক ৰুগীয়া কৰিবলৈ খুব কম বেক্টেৰিয়াই যথেষ্ট। কেৱল পচা খাদ্যই নহয়, ৰোগীৰ মল-মূত্ৰৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষ সংস্পৰ্শলৈও সহজে বিয়পিব পাৰে।

দূষিত পানীত সাঁতোৰা বা গা ধোৱাৰ ফলতো সংক্ৰমণ হ'ব পাৰে। পৰিসংখ্যা অনুসৰি, প্ৰতিবছৰে বিশ্বজুৰি প্ৰায় ৮০-১৬৫ নিযুত লোক শিগেলাৰ দ্বাৰা সংক্ৰমিত হয়।  শিগেলাক আফ্ৰিকা আৰু দক্ষিণ এছিয়াৰ শিশুসকলৰ অন্যতম ডায়েৰী বুলি কোৱা হয়।

শিগেলা সংক্ৰমণ সচৰাচৰ হয় নেকি?

চিকিৎসকসকলে দাবী কৰে যে ভাৰতত শিগেলা সংক্ৰমণৰ হাৰো খুব বেছি নহয়। নতুন দিল্লীৰ এজন চিকিৎসকে দাবী কৰিছে যে ভাৰতত প্ৰতি ১০০ জন ডায়েৰিয়া ৰোগীৰ এজন শিগেলা সংক্ৰমণত ভুগিব পাৰে। কিন্তু কোনো সন্দেহ নাই যে সংক্ৰমণ বিয়পিলে বিপদ বৃদ্ধি পাব।

বিপদাশংকা অধিক?

যিকোনো বেক্টেৰিয়া বা ভাইৰাছৰ দ্বাৰা সহজে সংক্ৰমণ হোৱা দুৰ্বল লোকৰ ক্ষেত্ৰত এই শিগেলা সংক্ৰমণৰ ভয় অধিক হয়। গৰ্ভধাৰণৰ সময়ত যিকোনো মহিলা, পাঁচ বছৰৰ তলৰ শিশু আৰু দুৰ্বল ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী থকা লোক সংক্ৰমিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক আৰু ৰোগৰ প্ৰভাৱ তেওঁলোকৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুতৰ হ'ব পাৰে।

চিডিচিৰ মতে, সমগ্ৰ বিশ্বতে মুঠ চাৰি প্ৰকাৰৰ শিগেলা বেক্টেৰিয়া পোৱা গৈছে যি মানুহলৈ সংক্ৰমণ বিয়পাব পাৰে। এইবোৰ হৈছে শিগেলা চোননেই, শিগেলা ফ্লেক্সনেৰী, শিগেলা বয়ডি আৰু শিগেলা ডিচেণ্টেৰিয়া। ইয়াৰ ভিতৰত আটাইতকৈ মাৰাত্মক বেক্টেৰিয়া হৈছে চতুৰ্থটো শিগেলা বংশোদ্ভূত। কিয়নো ই মানৱ শৰীৰত এক বিশেষ প্ৰকাৰৰ বিষ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। এই চাৰিটা বেক্টেৰিয়াৰ অন্তিম তিনিটাৰ বৈশিষ্ট্য প্ৰায় একে।

জৈৱ ৰাসায়নিক বিপাক

জৈৱ ৰাসায়নিক বিপাকৰ ফলত শিগেলা চোনি অলপ বেলেগ চৰিত্ৰৰ হয়। ইয়াৰ সংক্ৰমণৰ হাৰো অলপ কম। শিগেলা ফ্লেক্সনেৰীক এটা মুখ্যতঃ বিচ্ছিন্ন প্ৰজাতি বুলি গণ্য কৰা হয়। উন্নয়নশীল দেশসমূহত প্ৰায় ৬০ শতাংশ ডায়েৰিয়াৰ সংক্ৰমণৰ আঁৰত এই ফ্লেক্সনেৰী আছে। আনহাতে, শিগেলা চোনিৰ প্ৰায় ৭৭ শতাংশ সংক্ৰমণ প্ৰথম বিশ্বৰ উন্নত দেশবোৰলৈ বিয়পি আছে। তুলনাত, উন্নয়নশীল দেশবোৰত শিগেলা চোনি সংক্ৰমণৰ হাৰ মাত্ৰ ১৫ শতাংশ। মহামাৰীৰ ক্ষেত্ৰত আটাইতকৈ মাৰাত্মক শিগেলা ডিচেণ্টেৰিয়া মুখ্যতঃ কাৰ্যকৰী। এই বেক্টেৰিয়াটো শৰণাৰ্থী উপনিবেশত সীমাবদ্ধ বৃহৎ জনসংখ্যাৰ মাজত বিয়পি পৰাৰ সম্ভাৱনা অধিক। এই সংক্ৰমণৰ বাবে অস্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশ দায়ী।

ৰোগটো কেনেদৰে বিয়পে?

বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত খাদ্যৰ জৰিয়তে শৰীৰত শিগেলা সংক্ৰমণ হয়। কেৱল ১০০ জনে  আনকি সেই বেক্টেৰিয়াবোৰতকৈও কম এজন ব্যক্তিক ৰুগীয়া কৰিব পাৰে। ই ব্যক্তিজনৰ শাৰীৰিক স্থিতি, তেওঁৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। শেগিলা প্ৰজাতিৰ বেক্টেৰিয়াই সাধাৰণতে মলাশয়লৈ সংক্ৰমণ বিয়পায়। ই কোষবোৰ ধ্বংস কৰে আৰু প্ৰদাহ বিয়পে। ইয়াৰ ফলত পেটৰ বিকাৰ বা  অগ্নাশয়ৰ দৰে সমস্যা হ'ব পাৰে।

কিছুমান প্ৰজাতিৰ শিগেলাই বিহ উৎপাদন কৰিব পাৰে। ই ৰোগৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, শিগেলা ফ্লেক্সনেৰীয়ে শ্বেট ১ আৰু শ্বেট ২ বিষাক্ত (Toxin) প্ৰস্তুত কৰিব পাৰে, যি ডায়েৰিয়া বিপজ্জনক কৰি তোলে। একেদৰে, শিগা টক্সিনে (Shiga Toxin), এছ  ডিচেণ্টেৰিয়াও ( S. Dysenteriae) প্ৰস্তুত কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত হিমোলাইটিক ইউৰেমিক চিণ্ড্ৰোম হ'ব পাৰে। ইয়াৰ ফলত বৃক্কৰ ভিতৰত থকা ৰক্তনলীবোৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়।

সংক্ৰমণৰ কোন পৰ্যায়ত এজনে চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ যোৱা উচিত?

যদি এজন ব্যক্তি গুৰুতৰ ডায়েৰিয়াত ভুগি থাকে, অৰ্থাৎ অৱস্থাটো কেৱল তেতিয়াহে গুৰুতৰ হয় যদি তেওঁ দিনে ২০ বাৰ বা অধিক শৌচ কৰে। আপুনি লগে লগে চিকিৎসকৰ সৈতে কথা পাতিব লাগিব। যদি ৰোগী এজনৰ শৰীৰত মৃদু লক্ষণ থাকে, ইয়াক ঘৰত চিকিৎসা কৰিব পাৰি। কিন্তু যদি তিনি-চাৰি দিনৰ পাছতো শৰীৰৰ উন্নতি নহয়, তেন্তে আপুনি চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ যাবই লাগিব। অৱশ্যে, যদি সংক্ৰমিত ব্যক্তি এজনৰ ১০১ ডিগ্ৰী ফাৰেনহাইট (বা ৩৮° চেলছিয়াছ) বা অধিক জ্বৰ হয়, তেনেহ'লে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ ল'ব লাগিব।শিগেলা সংক্ৰমণৰ মৃত্যুৰ হাৰ কিমান? সাধাৰণতে শিগেলা সংক্ৰমণত ৰোগীৰ মৃত্যুৰ হাৰ কম হয়। অৱশ্যে, দেৱানন্দৰ মৃত্যুৱে দেখুৱাইছে যে এই বেক্টেৰিয়া কিমান পৰিমাণে বিপজ্জনক হ'ব পাৰে। আগতে উল্লেখ কৰাৰ দৰে দুৰ্বল ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা থকা লোকসকলৰ মাজত সংক্ৰমণ অধিক বিয়পিব পাৰে। আকৌ সেই লোকসকলৰ শাৰীৰিক অৱস্থা আনতকৈ বেয়া হ'ব পাৰে। ঔষধত এই বেক্টেৰিয়া আঁতৰ কৰা সম্ভৱ, ৰোগটো আৰোগ্য কৰাও সম্ভৱ। অৱশ্যে, ইয়াৰ বিষয়ে সজাগ হোৱাটোও প্ৰয়োজনীয়। আপুনি ৰোগীক অপ্ৰয়োজনীয়ভাৱে ঘৰত এৰি সময় অপচয় কৰা উচিত নহয়।

কি সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগিব?

শিগেলা সংক্ৰমণ সাধাৰণতে খাদ্য বা পানীয়ৰ জৰিয়তে হয়। সেয়েহে  সাৱধানতা অৱলম্বন কৰা উচিত। আৰু কি প্ৰয়োজন - ১। যিকোনো খাদ্য খোৱাৰ আগতে আৰু পিছত হাত ভালদৰে ধোৱা প্ৰয়োজন। আপুনি পৰিষ্কাৰ খোৱা পানী খাব লাগিব। ফল আৰু পাচলি সতেজকৈ খাব লাগে আৰু ধুব লাগে। গাখীৰ, মুৰ্গী আৰু মাছৰ দৰে বস্তু সহজে ধ্বংস কৰিব পাৰি। আৰু ই সহজে বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। সেয়েহে অতিৰিক্ত সাৱধানতাৰে এই ধৰণৰ খাদ্য খোৱা প্ৰয়োজন। ভালদৰে ৰান্ধি সঠিক উষ্ণতাত সংৰক্ষণ কৰাটো প্ৰয়োজনীয়।